हाशिम सफीअद्दीन, शिया धर्मगुरू आणि हिजबुल्लातील ज्येष्ठ नेता, हसन नसरल्लाह यांच्या हत्येनंतर हिजबुल्लाचा संभाव्य उत्तराधिकारी म्हणून समोर येत आहेत. ३ ऑक्टोबर रोजी इस्रायलने बेरूत येथे केलेल्या हवाई हल्ल्यात सफीअद्दीन यांना लक्ष्य केले होते, परंतु ते जिवंत आहेत की नाही याची खात्री झालेली नाही. २७ सप्टेंबर रोजी इस्रायली हवाई हल्ल्यात नसरल्लाह यांची हत्या ही हिजबुल्लासाठी त्यांच्या ४२ वर्षांच्या इतिहासातील सर्वात मोठी धक्का मानली जात आहे.

हिजबुल्लातील सफीअद्दीन यांची प्रगती

सफीअद्दीन, दक्षिण लेबनॉनमध्ये जन्मलेले, हिजबुल्लाच्या राजकीय धोरणातील एक महत्त्वपूर्ण व्यक्तिमत्त्व आहेत. ते हसन नसरल्लाह यांचे चुलत भाऊ असून त्यांच्या उत्तराधिकाऱ्यांपैकी एक म्हणून ओळखले जातात. १९८०च्या दशकात हिजबुल्ला स्थापन झाल्यानंतर लगेचच त्यांनी या संघटनेत प्रवेश केला आणि हळूहळू वरिष्ठ पदांवर पोहोचले. सध्या ते हिजबुल्लाच्या कार्यकारी शाखेचे प्रमुख आहेत, जे संघटनेच्या राजकीय कामकाजाची देखरेख करतात. ते शक्तिशाली शूरा आणि जिहाद परिषदेचे सदस्य आहेत, ज्यांचा कार्यभार सैन्य संचालनावर असतो.

५९ वर्षीय सफीअद्दीन, हिजबुल्लाच्या मुख्य समर्थक असलेल्या इराणशी देखील घट्ट संबंध ठेवतात. त्यांनी इराणच्या धार्मिक केंद्र असलेल्या क़ोम शहरात शिक्षण घेतले आहे. त्यांच्या भावाने इराण सरकारकडे हिजबुल्लाचे प्रतिनिधित्व केले आहे, तसेच त्यांचा मुलगा इराणी कमांडर कासेम सोलेमानी यांच्या मुलीशी विवाहबद्ध आहे. कासेम सोलेमानी यांची २०२० मध्ये अमेरिकेच्या हवाई हल्ल्यात हत्या झाली होती.

उत्तराधिकारी असले तरी अनेक आव्हाने

सफीअद्दीन हे नसरल्लाह यांचे उत्तराधिकारी म्हणून पुढे येत आहेत, परंतु त्यांना अनेक आव्हानांना सामोरे जावे लागणार आहे. तज्ञांचे म्हणणे आहे की, सफीअद्दीन यांना संघटनेतील मजबूत समर्थन आहे, परंतु त्यांच्यात नसरल्लाह यांच्यासारखी करिष्मा नाही. हिजबुल्ला, जो कधी दक्षिण लेबनॉनवर आपली सत्ता गाजवत होता, अलीकडील इस्रायली हल्ल्यांमुळे त्यांची सैनिकी क्षमता आणि नेतृत्व गमावले आहे. सफीअद्दीन यांना संघटनेत एकता राखणे आणि संघटनेच्या शक्तीचे पुनर्निर्माण करणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरणार आहे.

वॉशिंग्टन इन्स्टिट्यूट फॉर नियर ईस्ट पॉलिसीचे ज्येष्ठ साथीदार मॅथ्यू लेविट यांनी सांगितले की, “सफीअद्दीन यांच्याकडे नेतृत्व आणि राजकीय अधिकार आहे, परंतु ते एका अशा संघटनेचा ताबा घेत आहेत जी पूर्वीपेक्षा खूपच कमजोर झाली आहे. त्यांना सैनिकी शक्तीचे पुनर्निर्माण करणे आणि संघटनेत एकता टिकवणे यासारख्या आव्हानांचा सामना करावा लागणार आहे.”

लेबनॉन आणि परिसरातील हिजबुल्लाची भूमिका

नसरल्लाह यांच्या नेतृत्वाखाली, हिजबुल्लाने केवळ लेबनॉनमध्येच नव्हे तर संपूर्ण मध्य पूर्वेत आपला प्रभाव वाढवला होता. तेहरानकडून आर्थिक आणि सैनिकी मदतीने नसरल्लाह यांनी हिजबुल्लाला एक प्रभावी संघटना म्हणून विकसित केले. तथापि, इस्रायलच्या नेतृत्वाच्या हत्यांमुळे आणि हिजबुल्लाच्या सैनिकी शक्तीतील घटामुळे सफीअद्दीन यांना संघटनेचे पुनर्निर्माण करावे लागणार आहे.

२०१७ मध्ये अमेरिकेने सफीअद्दीन यांना दहशतवादी घोषित केले होते. तथापि, युरोपियन युनियनने फक्त हिजबुल्लाच्या सैनिकी शाखेला दहशतवादी संघटना म्हणून घोषित केले आहे. काळा पगडी घालणारे सफीअद्दीन हे हिजबुल्लाच्या उत्तराधिकाराचे प्रतीक आहेत. सफीअद्दीन यांना हिजबुल्लाचे भविष्य कसे घडवता येईल, हे आगामी काळात दिसून येईल.

निष्कर्ष

हसन नसरल्लाह यांची हत्या हिजबुल्लासाठी एक महत्वपूर्ण क्षण आहे. हाशिम सफीअद्दीन हे संभाव्य उत्तराधिकारी म्हणून पुढे येत असले तरी, संघटनेच्या नेतृत्वात बदल, बाह्य धोके आणि अंतर्गत संघर्षांचे ते समाधान करू शकतील का, हे पाहणे महत्वाचे ठरणार आहे.